عەلی مەولود

دەستگیرکردنی شاسوار عەبدولواحید یەکێک لەباسە گەرمەکانی ئەم رۆژانەیە، بیانووی ئەو دەستگیرکردنە هەرچییەک بێت و بەهەر ناوو هۆکارێک بێت، لەفەزای گشتیدا دژی ئازادی کاری سیاسییەو بەوهۆیەوە پێویستە سەرکۆنە بکرێت و داوای ئازادکردنی دەستبەجێی بکرێت. سەربەخۆ لە حەققانی بوونی سكاڵاکان و راستی ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی ناوبراو کراون، بەڵام ئەو کارە بەهەموو پێوانەکان و لەهەر دوورییەکەوە لێی بڕوانیت، سیاسیەو تەنها ئەوەندە پەیوەندی بە یاساو دادگاوە هەیە کە گلێنراونەتە خزمەتی ئامانجێکی سیاسییەوەو وەک تەڵە بۆ گرتنی نێچیر بەکارهێنراون.

هەڵبەت بەشێکی سیاسەتە نەریتیەکەیە بۆ لادانی سەرنجی خەڵک و رای گشتی لەسەر نەبوونی مووچەو بووجەو لاملی و بێدەربەستیەکانی حکومەتی هەرێم، کە هەموو دەسەڵاتێک پێی فێرەو هەمیشەو لەهەموو بنبەست و تەنگژەیەکدا دووبارە دەکرێتەوە. بەڵام بێگومان هەڵبژاردنی داهاتوو بۆ ئەنجومەنی بەناو نوێنەرانی عێراق، کە بڕیارە لە مانگی ١١ی ئامساڵدا بەڕێوەبچێت، پشکی گەورەی لەناو ئەم کارەدا هەیەو بەو دۆخە نالەبارەوە کە دەسەڵاتدارانی هەرێم لەئاستی ناوخۆ و ناوەند هەیانە، پێویستیان بە خۆئامادەکردنی پێشوەختەیە.

عێراق بووە بە سەنتەری سیاسەت بۆ هەرێمیش، بۆیە پارتی و یەکێتی هەم بەجیاو هەم پێکەوە شەڕ لەسەر بەهێزتربوونی پێگەی خۆیان دەکەن، ئەویش نەک لەپێناوی بەرگری کردن لە پرسی کوردو بەرژەوەندیە سیاسی و ئابووری و کەلتووریەکانی، بەڵکو بۆ ئەوەی لەگەمەی سیاسی عێراق و ناوچەکەو جیهاندا پارەی زیاتر بکەن، بۆ ئەوەی کۆمپانیاکانیان پرۆژەی ئابووری و تەندەری زیاتریان دەست بکەوێت. تەنانەت بۆ ئەوەی لە کوردستان دەستکراوەتر بن بۆ دەستبەسەراگرتنی داهات و سامانی گشتی پێویستە لەعێراقدا ببن بەهێزی کاریگەرترو بۆ ئەوەی پارێزراوتر بن لەدەستی ناڕەزایەتی و تووڕەیی خەڵکی کوردستان پێویستیان بە پشتیوانی ناوەند هەیە.

هەموومان بینەری ئەو راستیەین و بە گۆشت و ئێسقانەوە ئەزموونی دەکەین کە دەسەڵاتێکی ئیستبدادی تۆتالیتار هەرێمی کوردستان بەڕیوەدەبات و بەرنامەی ئەم دەسەڵاتە ئەوەیە “ئەگەر بۆی بچیتە سەر” رۆژلەدوای رۆژ لەڕووی سیاسی و ئابوورییەوە، لەبواری ئازادیەکان و ژیان و بژێوییەوە، زنجیرەکانی لەملی خەڵک توندتر بکات، ئەو پەراوێزەی بۆ دیموکراسی و ئازادی سیاسی لەئارادایە، هیچ واقیعی نیەو بەشێک نیە لە بونیادی باوەڕو بیرکردنەوەو خواست و ئامانجی دەسەڵات، بەڵکو:

بەشێکی پاشماوەی ئەو سیاسەتانەیە کە ئیمپریالیزمی رۆژئاوا لەبەرامبەر بلۆکی سۆسیالیستی لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەناوی مافی مرۆڤ و ئازادی و دیموکراسی بەڕێوەی دەبرد، وە بەشێکیشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە پاڵەوانە سیاسییە فەیکەکان، بەمەبەستی جێگرتنەوەی رێکخستنە سیاسی و کۆمەڵایەتیە خەڵکیەکان، کایەی تێدا بکەن، هەم بۆئەوەی لەکاتی پێویستدا بەئاسانی کۆنترۆڵ بکرێن و هەم وەک ئۆپۆزسیۆنێکی لاوازو بێکاریگەر جێگای ئۆپۆزسیۆنی واقیعی تەنگ بکەن و ناڕەزایەتی و بەرەنگاری جەماوەر پەرت و دابەشبێت بەسەریانداو ئامانجەکانی خەڵک لەناو ململانێیەکی ساختەدا رێ ون بکات. بۆ ئەوەی وەکدەڵێن ” ئەوەی لەدەم دەکەوێتەخوار بکەوێتە کۆش“.

ئێستا ئێمە لەلایەکەوە لەگەڵ دەسەڵاتێکی بۆرۆکراسی حیزبۆکراسی میلیشیایی و لەلایەکی تریشەوە لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنێکی دەسەڵاتخوازو لاواز، دەست و پەنجە نەرم دەکەین، کە لەپەراوێزو سێبەر ی گەندەڵی ئابووری و ئیداری و مۆراڵیدا، دەجوڵێن، تەنیا لێکەوتیان بەخەڵکەوە سوود بینینە لەناڕەزایەتیەکانیان و تەنانەت لەکاتی ئۆپۆزسیۆن بوونیشیاندا بەڵێنی ژیان و ئازادی نادەن. لەو هێڵە سەرەکیەدا هاوبەشن کە لەهیچ شوێنێکەوە ناگەڕێنەوە سەر ئاوات و ئامانجەکانی خەڵک و ئەوەی پێی دەوترێت (گەل) بەتەواوی لە بڕیاری سیاسی دوورخراوەتەوەو تەنانەت لەبڕیارە چارەنووسسازەکانیشدا هیچ پرس و راوێژێکی لەگەڵ ناکرێت و رای گشتی و ژیانی گشتی بەهەند وەناگیرێت، نوخبەی سیاسی و لوتکەی هەرەمی دەسەڵاتە سیاسیەکان (چ لە حیزبەکان و چ لە حکومەت) بەتەواوی دەستئاوەڵایە بۆ هەر بڕیارو سات و سەوداو رێککەوتن و شەڕنانەوەیەک. هەمووان بەئاقاری دەسەڵاتی رەها، دەسەڵاتی پادشایی و بەڕەعییەت کردنی خەڵک، کاردەکەن و دەیانەوێت خۆیان لەو ئازادییانەش قوتار بکەن کە سەرمایەداری لەژێرگاریگەری خەباتی کۆمەڵایەتیدا، قبووڵی کردووە.

دادگاکان بە دانپێدانانی راشکاوانەی سەرۆکی یەکێتی، راستەوخۆ لەلایەن حیزبەوە کۆنترۆڵ کراون و وەک بەشێکی دەسەڵاتی کەمینەی سیاسی هەڵدەسوڕێن و بوون بە بەشێک لە پاکێجی دەسەڵات، سەدان کەیسی یاسایی هەیە کە بەهۆکاری سیاسی راگیراون و ناجوڵێنرێن، وە سەدان پرسی سیاسی هەیە کراون بە کەیسی یاسایی.

مافی مرۆڤ و دیموکراسی و ئازادی، گرنگی و بەهای پێشوویان بۆ بلۆکی رۆژئاواو ئەمریکا نەماوە. کە لەبارودۆخێکی جیهانی دیاریکراودا بۆ گەمەی سیاسی لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەو ناوانەوە دەستوەردانیان دەکردو لەژێر فشاری ئەوەشدا دەسەڵاتەکان ناچاربوون بۆ رازیکردنی رای گشتی سەرزارەکیش بێت جەخت لەسەر ئەو چەمک و پرسانە بکەن و رێگایەکی باریک بکەنەوە بۆ بەشداری فۆرماڵی خەڵک “نەک بەشداری راستەقینە” لەپرۆسەی سیاسی، بەڵام ئەمریکاو رۆژاوا لەپاش ئەزموونی بەهاری عەرەبییەوە، نەک هەر پشتیوانی هیچ جوڵانەوەیەکی شەعبی، بەڵکو تەنانەت، بەپێچەوانەی رابردوو، پشتیوانی و هاریکاری جوڵانەوە سیاسیەکانی دەرەوەی دەوڵەتانیش ناکەن و زۆرتر پشتیوانی دەوڵەتەکان دەکرێت، وەک لەغەزەو  لە هەموو بەشەکانی کوردستان دەبینین هاوکاری ئیسرائیل و تورکیا دەکرێت و  سەرەڕای ناکۆکی قووڵ لەگەڵ کۆماری ئیسلامی بەڵام  هیچ جۆرە پشتیوانیەکی خەڵکی ناڕازی و پارتە سیاسییەکانی ناکرێت.

ئەمە بەمانای ئەوەیە فشاری دەرەکی لەسەر دەسەڵاتە خۆجێیەکان کەمبۆتەوە یان نەماوەو بەو هۆیەشەوە پێشێلکردنی ئازادی و دیموکراسی و مافی مرۆڤ و هەڵبژاردنی گشتی … ، چیدیکە بۆ دەسەڵاتە دیکتاتۆرەکان مایەی نیگەرانی نین و حسابنەکردن بۆ دەنگی خەڵک و پشتگوێخستنی داخوازیەکانی و سەرکوتی ناڕەزایەتیەکان و خنکاندنی دەنگە ئازادەکان، بەئاسانی و دوور لە دەستتێوەردانی دەرەکی تێدەپەڕن.

هەڵبەت قسە لەسەر ئەوە نیە هاتنەناوەوەو دەستتێوەردانی دەرەکی باشە، بەڵکو بابەتەکە ئەوەیە کە دۆخەکە و رۆڵی کاراکتەرەکان گۆڕاوەو ئەوەش بووەتە مایەی هێزی مانەوەی زیاتر بۆ دەسەڵاتە دیکتاتۆرەکان و دڵنیایی زیاتری پێداون و هەم کاری خەڵکی لە گۆڕین و تەنانەت چاکسازیکردنیان قورستر کردووە.

پارت و رێکخراوە سیاسیە نەریتیەکان، ئەوانەی لەشێوەی قوچەکی خۆیان رێکخستووەو لەجیاتی رێکخستنی هێزی کۆمەڵایەتی خەڵک و پێشەنگایەتی لەناو ئەو هێزە کۆمەڵایەتیە، هەوڵدەدەن بزووتنەوە کۆمەڵایەتیەکان و کەسایەتی و کاراکتەرەکانیان قووت بدەن و لەوڕێگەیەوە خۆیان ببن بەهێزی جەماوەری گەورە، ئیتر سەردەمیان بەسەرچووەو توانای هەڵخراندنی هێزی ناڕازی جەماوەرو رێکخستنی خواست و داواکاریەکانی ئەوانیان نەماوەو هەرچی بکەن لەپەراوێزی ناڕەزایەتی و چالاکی و هەڵسوڕانی خەڵکدا جێدەگرن و رێگای مانەوەیان گۆڕینی شیوەی رێکخستن و گۆڕینی شێوەی پەیوەندییانە بە بزووتنەوە کۆمەڵایەتیەکانەوە.

نارەزایەتییەکی فراوان لەئارادایەو لەهەندێک ئاستدا خەڵک لەدەرەوەی پارت و رێکخراوە سیاسیەکان بووە بە بکەری سیاسی، بەڵام هێشتا نەبووە بە جوڵانەوەیەکی بەهێزی کۆمەڵایەتی، هێشتا خواستی جەماوەری و شەعبی بۆ گۆڕینی شیوەی ژیان و شێوەی حوکمڕانی، لە ناڕەزایەتی و نەفرین و سەرکۆنەکردن زۆر واوەتر نەچووەو خەمی گشتی و خێری گشتی نەبووەتە هەوێنی خۆرێکخستنی سیاسی لە چوارچێوەی بزووتنەوە کۆمەڵایەتیەکاندا.

خەڵکی کوردستان خوازیاری گۆڕانکاریە و خۆیشی ئامادەیە وەک بکەرێکی سیاسی رۆڵی هەبێت بۆ ئەنجامدانی، بەڵام رێگاکانی پێشوو بۆ گۆڕانکاری بەجۆرێک گەیشتوون بنبەست، چەپ و کۆمۆنیستەکان، کە نزتکترین جوڵانەوەی سیاسین لە خواست و داواکارییەکانی خەڵکەوە، ساڵانێکە پاشەکشەی زۆری کردووە و لەناو تۆڕی گوتارو درووشم و سیاسەت و میکانیزمی کارکردنی کۆن و نەریتی خۆیدا گیری خواردووە. دەسەڵاتە ستەمکار و ئیستبدادیەکان، لەسەر ئاستی ناوخۆیی و هەرێمایەتی و جیهانی زیاتر لە جاران هاریکاری یەکتری دەکەن و بەهانای یەکترەوە دێن بۆ پێشگرتن بە کەوتن و هەرەس و تەنانەت پێشگرتن بە چاکسازیە سیاسیەکانیش. بۆیە ئەزمونەکانی ئەمڕۆ پێماندەڵێن رێگای نوێی کاراو کارساز بۆ گۆڕانکاری پێویستە.

ناوەرۆکی ئەو نەخشەرێگایە خۆی لەوەدا دەبینێتەوە خەبات و تێکۆشانی خەڵک (وەک بکەری سیاسی سەرەکی) بۆ گۆڕانکاری خوازراو، بگات بە ئاستی پراتیکی سیاسی لێکهەڵپێکراوی بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی شەعبی بۆ گۆڕینی دۆخی پڕ لە ستەم و چەوسانەوەی ئێستا و دواجار لەریشەدەرکێشانی پێکهات و بونیادی دەسەڵاتی سیاسی بەرکار، کە هەوڵێکی جددی هەیە بۆ ئەوەی بگۆڕێت بە دەسەڵاتێکی ستەمکارانەی رەها. هێزێک کە دەتوانێت هاوسەنگی بگۆڕێت و بەقازانجی خێری گشتی گۆڕانکاری بەدیبێنێت، ئەم بزووتنەوەی کۆمەڵایەتیەیە، کە پێویستە بەهێزبکرێت و ئاسۆی روونبکرێتەوەو گوتاری زەمینی  و واقعی بێت و گوزارشت بکات لە دەستەبەربوونی کار و ژیان و ئازادی بۆ هەمووان و دەسەڵاتێکی گەلی.

بێگومان ئەم گۆڕانکاریە گەورانە بەگۆڕانکاری سیاسی بچوک و هێواش بۆ ئازادی و ژیانێکی شایستە و شیاو دەستپێدەکەن و دواجار لەسەر ئاستی لۆکاڵ و ناوچەیی و هەرێمی پێکدەگەن و یەکانگیردەبن بۆ بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی – سیاسی .. رۆڵی پێشەنگان و نوخبەی سیاسی لەم نێوەدا مامانی کردنە بۆ ئەم گۆڕانکاریە بچوک و گەورەکان و ئازار و ژانەکانی “لە دایکبوونێکی نوێ ” تەحەمول بکەن.

19/8/2025